Khái niệm “thời trang nhanh“ bắt nguồn từ đâu?
Thời trang nhanh (Fast fashion) – một xu hướng thời trang đang ngày càng phổ biến trên thế giới với mô hình sản xuất và tiêu thụ nhanh chóng. Xu hướng này mang đến cho người tiêu dùng sự lựa chọn đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng chỉ với giá thành rẻ.
Tuy nhiên, điều đó vô hình tạo ra cuộc chiến giữa thời trang và môi trường, khi thời trang nhanh đã và đang gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sống của chúng ta.
Bài viết này sẽ phân tích những tác hại của Fast Fashion đối với môi trường và đưa ra những giải pháp để giảm thiểu tác hại này.
Nội dung bài viết
Thời trang nhanh (Fast fashion) là gì?
Thời trang nhanh (Fast fashion) là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả mô hình sản xuất và phân phối thời trang nhanh chóng, với mục đích đáp ứng nhu cầu thời trang luôn thay đổi của người tiêu dùng.
Bắt nguồn từ những năm 1990, khi các thương hiệu thời trang nhanh như Zara, H&M, và Primark bắt đầu xuất hiện. Xu hướng này nhanh chóng phát triển và trở nên phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các nước phát triển.
Fast Fashion khuyến khích sản xuất các sản phẩm thời trang với tốc độ chóng mặt, dẫn đến việc sử dụng các nguyên liệu rẻ tiền, chất lượng kém. Điều này đã gây ra hậu quả nghiêm trọng là hàng triệu tấn quần áo bị vứt bỏ mỗi năm, trở thành rác thải thời trang. Theo thống kê của Hiệp hội Công nghiệp thời trang Mỹ, vào năm 2014, lượng quần áo bị vứt bỏ ở Mỹ là 10,46 triệu tấn. Chỉ khoảng 15-20% trong số đó được tái sử dụng hoặc tái chế, còn lại bị chôn lấp hoặc đốt bỏ.
Xem thêm về thời trang nhanh: NGỠ NGÀNG TRƯỚC 3 ẢNH HƯỞNG KHỦNG KHIẾP CỦA FAST FASHION LÊN MÔI TRƯỜNG
Đặc điểm của thời trang nhanh (Fast fashion)
Fast fashion được ví như “mì ăn liền” bởi tốc độ sản xuất và tiêu thụ nhanh chóng. Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng mục tiêu, Fast fashion có những đặc điểm nổi bật sau:
Thời trang giá rẻ
Các thương hiệu thời trang nhanh thường sản xuất hàng loạt với quy trình khép kín. Điều này giúp giảm chi phí sản xuất và mang đến cho người tiêu dùng những sản phẩm thời trang với mức giá chỉ bằng 1/3 hoặc 1/2 so với các sản phẩm thời trang truyền thống.
Các thương hiệu thời trang nhanh thường sử dụng các nguyên liệu rẻ tiền, chẳng hạn như vải polyester, cotton pha polyester,… Các nguyên liệu này có chi phí sản xuất thấp, nhưng độ bền và chất lượng không cao.
Các thương hiệu thời trang nhanh thường phân phối nhanh chóng đến tay người tiêu dùng. Điều này giúp người tiêu dùng có thể mua sắm thời trang ngay lập tức, không phải chờ đợi lâu.
Bắt kịp xu hướng mới nhất
Để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng luôn thay đổi, các thương hiệu thời trang nhanh thường cập nhật những xu hướng thời trang mới nhất một cách nhanh chóng và thường xuyên.
Các thương hiệu thời trang nhanh có thể sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu để theo dõi những xu hướng thời trang được tìm kiếm nhiều nhất trên mạng xã hội.
Sản xuất hàng loạt và phân phối nhanh chóng
Các sản phẩm thời trang nhanh (fast fashion) thường được sản xuất hàng loạt với quy trình khép kín, giúp giảm chi phí sản xuất và được phân phối nhanh chóng đến tay người tiêu dùng.
Để sản xuất hàng loạt, các thương hiệu thời trang nhanh sử dụng các kỹ thuật và công nghệ hiện đại. Chúng bao gồm: Sử dụng máy móc tự động giúp sản xuất quần áo nhanh hơn và hiệu quả hơn, sử dụng nguyên liệu giá rẻ và sử dụng lao động giá rẻ tại các nước đang phát triển. Sau đó, được phân phối nhanh chóng đến tay người tiêu dùng, giúp người tiêu dùng có thể mua sắm thời trang ngay lập tức.
Tác hại của thời trang nhanh (Fast fashion) lên “mẹ thiên nhiên” và con người
Môi trường đất và nước bị ô nhiễm trầm trọng
Thời trang nhanh là một mô hình kinh doanh thời trang dựa trên việc sản xuất và tiêu thụ quần áo với tốc độ nhanh chóng. Các thương hiệu thời trang nhanh thường tung ra các bộ sưu tập mới theo mùa, thậm chí theo tuần, với giá cả phải chăng. Điều này đã khiến thời trang nhanh trở nên phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt là đối với giới trẻ.
Tuy nhiên, thời trang nhanh cũng gây ra những tác hại nghiêm trọng đối với môi trường, trong đó có ô nhiễm nguồn nước.
Ước tính có khoảng 93 tỷ mét khối nước được tiêu thụ hàng năm trong ngành công nghiệp may mặc, đủ để đáp ứng nhu cầu của người dân trên trái đất. Trong đó, 90% các sản phẩm may mặc được làm từ vải cotton hoặc vải polyester.
Vải cotton là loại vải phổ biến nhất trong ngành may mặc. Để sản xuất ra một chiếc áo phông cotton, cần khoảng 2.700 lít nước. Còn để sản xuất ra một chiếc quần jean, cần khoảng 3.781 lít nước. Lượng nước này được sử dụng cho các hoạt động như tưới tiêu, bón phân, thu hoạch,…
Vải polyester là loại vải tổng hợp được làm từ dầu mỏ. Quá trình sản xuất vải polyester không cần sử dụng nước, nhưng lại gây ô nhiễm môi trường
Quá trình nhuộm và xử lý vải cũng tiêu tốn một lượng lớn nước. Khoảng 20% lượng nước thải trên thế giới là kết quả trực tiếp của quá trình này. Nước thải từ nhuộm vải thường chứa các chất độc và kim loại nặng, có thể gây ô nhiễm nguồn nước.
Ô nhiễm nguồn nước do thời trang nhanh gây ra có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Nước thải từ nhuộm vải có thể chứa các chất độc gây ung thư, dị tật bẩm sinh,… Ngoài ra, nước thải này cũng có thể làm chết các sinh vật sống trong nước, gây suy giảm đa dạng sinh học.
Hóa chất có thể rò rỉ vào môi trường và gây hại đến các hệ sinh thái nước ngầm và mặt đất. Đặc biệt, việc xả thải độc hại từ các nhà máy sản xuất thời trang cũng đóng góp vào vấn đề này, làm ô nhiễm nguồn nước và đất, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và động vật.
Thảm hoạ rác thải thời trang không được xử lý
Theo ước tính, mỗi năm có khoảng 92 triệu tấn chất thải dệt được tạo ra trên toàn thế giới. Dự đoán đến năm 2030, con số này sẽ tăng lên 134 triệu tấn. Trong đó, 95% chất thải dệt này có thể được tái chế và sử dụng, nhưng do mô hình thời trang nhanh mà điều này trở nên bất khả thi.
Các xu hướng thời trang liên tục thay đổi đã khiến người tiêu dùng tin rằng quần áo chỉ có thể dùng một lần. Khi họ có nhu cầu mua những sản phẩm thời trang mới nhất, những bộ đồ cũ sẽ bị ném vào xó hoặc thậm chí bị đưa đến các bãi rác thải.
Theo thống kê, vào năm 2018 có tới 17 triệu tấn chất thải dệt may đã được đưa đến các bãi rác thải. Các chất thải này có thể mất tới 200 năm để phân hủy, trong quá trình phân hủy, chúng sẽ giải phóng các chất độc hại, gây ô nhiễm môi trường.
Ngay cả việc buôn bán đồ sử dụng lại (secondhand) trong ngành thời trang nhanh cũng đã gây ra ô nhiễm toàn cầu. Riêng tại Hoa Kỳ, quần áo chưa bán được thường được xuất khẩu ra nước ngoài để được “phân loại” và bán ở các nước có thu nhập thấp hay trung bình. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 20% đồ secondhand tại các cửa hàng của Mỹ là bán được. Số còn lại phải đổ về các bãi xử lý rác thải, hoặc xuất khẩu sang các nước đang phát triển, đặc biệt là các nước kém phát triển nhất.
Ô nhiễm môi trường do thời trang nhanh gây ra có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Các chất độc hại từ chất thải dệt may có thể gây ra các bệnh về đường hô hấp, da liễu, thậm chí ung thư. Ngoài ra, chất thải dệt may cũng có thể làm ô nhiễm nguồn nước, gây hại cho các sinh vật sống trong nước.
Độ phân hủy khó
Các sản phẩm thời trang nhanh chủ yếu được làm từ các chất liệu tổng hợp như polyester, nylon, acrylic,… Các loại vải này được làm từ dầu mỏ, một nguồn tài nguyên không tái tạo.
Ngoài ra, rác thải thời trang nhanh thường được làm từ các sợi hóa học nhỏ, khó phân hủy trong môi trường tự nhiên.
Vậy câu hỏi đặt ra, rác thải từ quần áo mất bao lâu mới có thể phân hủy?
Theo ước tính, một chiếc áo phông cotton có thể mất tới 200 năm để phân hủy hoàn toàn. Trong quá trình phân hủy, các chất độc hại từ rác thải thời trang nhanh có thể ngấm vào đất, nước, gây ô nhiễm môi trường.
Thảm hoạ khí hậu ẩn giấu
Nguồn năng lượng khổng lồ
Sản xuất hàng loạt đồ thời trang nhanh đòi hỏi một lượng năng lượng lớn, đặc biệt là trong việc xử lý và may các sản phẩm.
Quá trình xử lý vải thường sử dụng các hóa chất độc hại và nước sạch. Ví dụ, để sản xuất một chiếc áo phông cotton, cần khoảng 2.700 lít nước. Bên cạnh đó, quá trình may quần áo cũng đòi hỏi một lượng lớn năng lượng để vận hành các máy móc và thiết bị.
Ngoài ra, việc vận chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến các cửa hàng trên khắp thế giới cũng đòi hỏi nhiều năng lượng, thường dựa vào nguồn năng lượng không tái tạo như dầu mỏ và than đá.
Thảm họa dư lượng CO2 và biến đổi khí hậu
Sự tiêu thụ năng lượng khổng lồ trong sản xuất thời trang nhanh đã tạo ra lượng lớn khí CO2, góp phần làm gia tăng hiệu ứng nhà kính dẫn đến biến đổi khí hậu.
Sự nóng lên toàn cầu: Nhiệt độ trung bình của Trái đất đang tăng lên, dẫn đến nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, hạn hán,…
Tăng mực nước biển: Mực nước biển đang dâng lên, đe dọa đến các khu vực ven biển.
Thay đổi khí hậu: Các loài động vật và thực vật đang phải thích nghi với những thay đổi của khí hậu, nhiều loài đang bị tuyệt chủng.
Theo thống kê:
- Năm 2022, khoảng 92 triệu tấn hàng dệt may đã được đưa vào các bãi chôn lấp và khoảng 20 triệu tấn được đốt.
- 1kg quần áo tương đương với 23kg khí nhà kính.
- Ngành thời trang tiêu thụ tiêu thụ khoảng 10% chất hóa học toàn cầu.
Vấn đề về điều kiện lao động
Công nhân thời trang nhanh thường được trả lương thấp, thậm chí dưới mức sống tối thiểu. Điều này khiến họ gặp khó khăn trong việc trang trải cuộc sống và có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe, tinh thần.
Họ thường phải làm việc trong thời gian dài trong môi trường ô nhiễm, tiếng ồn lớn và nguy hiểm, thậm chí hơn 12 giờ mỗi ngày và có thể gây căng thẳng, mệt mỏi và nguy cơ tai nạn lao động cao. Mặc dù vậy, các nhà máy thời trang nhanh thường không đảm bảo an toàn lao động cho công nhân, điều này có thể dẫn đến các tai nạn nghiêm trọng.
Tác hại của thời trang nhanh đến người tiêu dùng
Ảnh hưởng của hóa chất:
Tại Việt Nam, đặc biệt trên các sàn thương mại điện tử, thời trang nhanh đang rất phổ biến. Những sản phẩm giá rẻ như áo 50 nghìn VND và quần từ 100 nghìn VND được mua sắm rộ trên các sàn thương mại điện tử.
Tuy nhiên, chất lượng nguyên liệu không được đảm bảo, có thể gây hại sức khỏe.
Ngành thời trang sử dụng một lượng lớn hóa chất trong quá trình sản xuất, bao gồm các chất nhuộm, thuốc tẩy, chất ổn định, chất làm mềm, chất chống cháy,… Các hóa chất này có thể gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng nếu tiếp xúc trực tiếp hoặc thông qua da.
Ảnh hưởng của chất thải:
Rác thải thời trang thường được làm từ các chất liệu tổng hợp, khó phân hủy sinh học. Khi rác thải thời trang bị đốt hoặc chôn lấp, các hóa chất độc hại trong chúng có thể giải phóng ra môi trường và gây ô nhiễm không khí, đất và nước. Điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng thông qua đường hô hấp, tiêu hóa và tiếp xúc da.
Quyền sở hữu trí tuệ:
Xu hướng thời trang thay đổi liên tục khiến người tiêu dùng thường xuyên mua sắm quần áo mới. Đa số thời trang nhanh là sao chép thiết kế, ủng hộ nó cũng đồng nghĩa với việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Giải pháp cho vấn đề “tác hại của thời trang nhanh”
Tăng cường tái chế và sử dụng lại
Tái chế
Tái chế thời trang nhanh là quá trình chuyển đổi quần áo cũ thành các sản phẩm mới. Điều này có thể được thực hiện bằng cách tách các thành phần của quần áo, chẳng hạn như vải, sợi và kim loại, và sau đó tái chế chúng thành các sản phẩm mới.
Tái chế thời trang nhanh có thể giúp giảm thiểu lượng rác thải thời trang và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên. Nó cũng có thể tạo ra việc làm và thúc đẩy sự đổi mới.
Sử dụng lại
Điều này có thể được thực hiện bằng cách tặng, bán hoặc trao đổi quần áo cũ.
Có nhiều cách khác nhau để sử dụng lại quần áo thời trang nhanh. Một cách phổ biến là tặng quần áo cũ cho các tổ chức từ thiện. Các tổ chức từ thiện này sẽ phân phối quần áo cho những người cần.
Sử dụng lại thời trang nhanh có thể giúp giảm thiểu lượng rác thải thời trang và tiết kiệm tiền. Nó cũng có thể giúp tạo ra một nền kinh tế tuần hoàn bền vững hơn.
Các thương hiệu thời trang cũng có thể đóng một vai trò trong việc khuyến khích tái chế và sử dụng lại thời trang nhanh. Họ có thể làm điều này bằng cách cung cấp các chương trình thu hồi quần áo cũ, sử dụng các vật liệu tái chế trong sản xuất và giáo dục khách hàng về tầm quan trọng của việc tái chế và sử dụng lại.
Người tiêu dùng cũng có thể đóng một vai trò trong việc khuyến khích tái chế và sử dụng lại thời trang nhanh. Họ có thể làm điều này bằng cách mua sắm quần áo ít thường xuyên hơn, ưu tiên quần áo bền vững và tái chế hoặc sử dụng lại quần áo cũ.
Thay thế bằng vật liệu thân thiện với môi trường
Có một số vật liệu thân thiện với môi trường có thể được sử dụng thay thế cho các vật liệu truyền thống trong sản xuất thời trang nhanh. Một số vật liệu này bao gồm:
Bông hữu cơ: Bông hữu cơ được trồng mà không sử dụng hóa chất độc hại hoặc phân bón tổng hợp. Điều này làm cho nó thân thiện hơn với môi trường và an toàn hơn cho người mặc.
Vải tái chế: Vải tái chế được làm từ các vật liệu cũ, chẳng hạn như quần áo cũ, bao bì hoặc rác thải dệt may. Điều này giúp giảm thiểu lượng rác thải thời trang và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
Cây gai dầu: Cây gai dầu là một loại cây có thể được sử dụng để sản xuất vải, giấy, dầu và các sản phẩm khác. Nó là một nguồn tài nguyên bền vững có thể được trồng mà không cần sử dụng hóa chất độc hại.
Pinatex: pinatex là một loại vải được làm từ lá dứa. Nó là một lựa chọn bền vững vì có thể được trồng mà không cần sử dụng nước hoặc hoá chất.
Hỗ trợ thương hiệu thời trang bền vững ở thị trường nội địa
Thương hiệu bền vững là những thương hiệu cam kết sản xuất và kinh doanh các sản phẩm thời trang thân thiện với môi trường và xã hội. Các thương hiệu này thường sử dụng các vật liệu tái chế, thân thiện với môi trường, và có các chính sách đảm bảo quyền lợi cho người lao động cũng như để giảm bớt gánh nặng đến từ ngành thời trang nhanh và tác hại của việc vận chuyển xuyên lục địa.
Thay đổi thói quen mua sắm
Hãy cân nhắc kỹ trước khi mua sắm quần áo. Thay vì mua sắm bừa bãi, hãy cân nhắc mua ít nhưng chất lượng hơn. Điều này giúp kéo dài tuổi thọ của sản phẩm và giảm nhu cầu sản xuất quần áo mới. Hãy mua sắm quần áo khi thực sự cần thiết và mua sắm quần áo từ các thương hiệu có trách nhiệm với môi trường.
Chia sẻ và sử dụng dịch vụ mượn đồ
Chia sẻ và mượn đồ là một cách tuyệt vời để giảm thiểu lượng rác thải thời trang. Bằng cách chia sẻ quần áo với bạn bè, gia đình hoặc cộng đồng của bạn, bạn có thể kéo dài tuổi thọ của quần áo và giảm nhu cầu mua sắm quần áo mới.
Có một số cách khác nhau để chia sẻ quần áo. Bạn có thể tổ chức một cuộc trao đổi quần áo, pass lại quần áo cũ, tham gia một nhóm chia sẻ quần áo trực tuyến hoặc sử dụng một ứng dụng chia sẻ quần áo,…
Mượn quần áo là một cách tuyệt vời để thử những thứ mới mà không cần mua chúng. Bạn có thể mượn quần áo từ bạn bè, gia đình hoặc thậm chí là từ các cửa hàng cho thuê quần áo.
Lời kết
Thời trang nhanh là một mô hình kinh doanh có nhiều tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội và sức khỏe người tiêu dùng. Để giảm thiểu tác động của thời trang nhanh, cần có sự thay đổi hành vi tiêu dùng của người tiêu dùng và thay đổi mô hình kinh doanh của các thương hiệu thời trang nhanh.
Môi trường là tài sản quý giá của nhân loại. Hãy chung tay bảo vệ môi trường để bảo tồn sự sống trên Trái đất!
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết này, chúc bạn một ngày vui vẻ và làm việc thật hiệu quả!
>>> Tìm hiểu thêm về thời trang:
- Thời trang bền vững – Xu hướng thời trang mà bạn không nên bỏ lỡ 2024
- Thời trang nhanh liệu có chỗ đứng trong nền kinh tế tuần hoàn?
- Mặt trái của thời trang nhanh và câu hỏi làm gì để cứu môi trường?
Nguyễn Quỳnh Trang
21051496
INE3104_4