Trong bối cảnh giao lưu và hội nhập hiện nay, bên cạnh nét đẹp văn hóa ứng xử là những hành vi lệch lạc trong giao tiếp hàng ngày. Các tập tục truyền thống như: tôn sư trọng đạo, coi trọng các yếu tố tình cảm, gia đình, dòng tộc, khiêm tốn, kính trên nhường dưới, nghĩa vụ và vị thế trong xã hội, tuy vẫn được gìn giữ nhưng có nguy cơ bị mai một trong xã hội. hành vi của giới trẻ hiện nay.

Vai trò của văn hóa ứng xử nơi công cộng

Xây dựng văn hóa ứng xử nơi công cộng với những chuẩn mực đạo đức, pháp luật được thực thi bởi những cá nhân cụ thể là một yêu cầu cần thiết trong bối cảnh hiện nay, nhằm tạo ra môi trường văn hóa lành mạnh để mỗi người sống, làm việc tốt hơn.

Ứng xử văn hóa nơi công cộng thể hiện sự hiểu biết và ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng. Vậy nên, chính phủ các nước luôn chú trọng tuyên truyền, giáo dục, khuyến khích người dân hướng đến nếp sống văn minh, hiện đại. Cũng là để thể hiện sự phát triển và quảng bá hình ảnh đẹp của đất nước, con người ra thế giới.

Ở Việt Nam, việc ứng xử văn minh nơi công cộng được các cấp, các ngành, các địa phương chú trọng bằng các phong trào : « Nét đẹp công chức », « Thanh niên thanh lịch », …Mục đích là để xây dựng ý thức, trách nhiệm của người dân đối với xã hội bằng những hành vi đúng chuẩn mực đạo đức. Từ những phong trào này đã xuất hiện những tấm gương bình dị, cao quý ; những hành động đẹp, nghĩa tình.

Ứng xử nơi công cộng là sự giao tiếp của con người với nhau và ý thức của mỗi người về môi trường sống. Những giao tiếp thể hiện sự tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau cũng như ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường sống là những ứng xử có văn hóa. Điều đó cũng cho thấy giao tiếp nơi công cộng thể hiện rõ  sự lịch sự và khả năng giao tiếp của mỗi người. Trong không gian giao tiếp ngày càng mở rộng như hiện nay, văn hóa ứng xử của mỗi người cần được nâng lên một tầm cao mới, làm đẹp môi trường văn hóa nơi mình sinh sống và học tập.

Thực tế cho thấy, cách ứng xử nơi công cộng có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của mỗi người, nhất là đối với giới trẻ. Trong cuộc sống, bản thân chúng ta không thể tồn tại hay làm bất cứ điều gì nếu không có sự giúp đỡ trực tiếp hoặc gián tiếp từ bên ngoài. Xã hội càng phát triển, con người càng phụ thuộc vào nhau. Vì vậy, sống và giao tiếp trong cộng đồng chúng ta phải biết « cảm ơn » và « xin lỗi » một cách chân thành.

Văn hóa ứng xử cũng rất quan trọng trong doanh nghiệp, chúng ta có thể tìm hiểu lý do thông qua bài viết này

Biết tôn trọng người khác và cư xử khiêm tốn, lịch sự là những bí quyết đơn giản giúp chúng ta tạo ấn tượng tốt trong mắt người khác. Văn hóa ứng xử nơi công cộng không chỉ giúp xã hội ngày càng văn minh, hiện đại, tốt đẹp hơn mà còn góp phần hình thành nhân cách đẹp, hoàn thiện và sự phát triển của mỗi người. Trong giai đoạn hiện nay, ứng xử văn hóa nơi công cộng còn là sự chung sức, chung lòng của người dân để đất nước vững bước trên con đường hội nhập và phát triển, cũng như quảng bá hình ảnh đẹp về xã hội, con người. .

Hành vi thiếu văn hóa ứng xử nơi công cộng

Vì vẫn còn có những nhận thức hạn chế và thiếu một nền tảng văn hóa nhất định nên nhiều cá nhân đã có những hành vi, lời nói, hành động khiếm nhã nơi công cộng (nơi ở, nơi làm việc, sự giao tiếp chung của toàn xã hội). Tình trạng này ngày càng xuất hiện ở mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi ở các ngành nghề, lĩnh vực khác nhau gây bức xúc, nghi ngờ trong xã hội.

Một vài hành vi thiếu văn hóa ứng xử nơi công cộng 

Tình trạng chen lấn, xô đẩy, không nhường nhịn khi mua vé của hành khách khiến không gian công cộng của nhiều nhà ga, bến tàu trở nên lộn xộn. Tình trạng tranh giành, bắt khách trên đường của chủ xe khiến nhiều người kinh hãi.

Khi tham gia giao thông ở các đô thị lớn, vì vội vàng, vì lợi ích cá nhân, người đi đường sẵn sàng liều mạng, bất chấp luật pháp để tranh giành, sẵn sàng đáp trả bằng những lời lẽ, câu chửi thô tục khi vô tình va chạm với người khác. Một số người còn phóng uế, xả rác bừa bãi, thậm chí bỏ các túi rác ngay giữa lòng đường khi đang tham gia giao thông

Tại các khu di tích, danh lam thắng cảnh, việc xả rác bừa bãi, tè bậy, viết bậy, ngồi lên các cổ vật, mặc đồ hở hang, đốt nhiều tiền vàng, làm mất đi sự tôn nghiêm và văn hóa.

Nhảy múa trước chiếc máy bay đang di chuyển để quay video thu hút người xem trên Tiktok. Tạo dáng hồn nhiên, từ ngồi đến đứng trên băng chuyền hành lý ở sân bay hay hút thuốc trên máy bay… Nam nữ thanh niên phớt lờ lời khuyên về an ninh an toàn hàng không, có những hành động phấn khích để câu lượt xem, lượt thích trên mạng xã hội.

Có người, đương nhiên, vô tư, mở loa điện thoại để nghe nhạc, xem các video trên YouTube, hoặc nói chuyện điện thoại ồn ào, bất chấp những người xung quanh phải chịu đựng. Tình trạng một nhóm người thỏa sức hò hét, đùa vui náo động một góc quán, nhà hàng, mặc kệ những người xung quanh ngơ ngác, khó hiểu những hành vi đó.

Vì ghen tuông mà tiết lộ chuyện cá nhân giữa phố, trấn lột, đánh chửi nhau… đã có những cái chết thương tâm vì ghen tuông tình ái. Nhiều phụ nữ và trẻ em bị quấy rối, lạm dụng và bạo lực từ những người mà họ không quen biết. Có trường hợp một cô gái dừng xe máy ở ngã tư thì bất ngờ bị một người đàn ông sàm sỡ. Một cậu bé 4 tuổi liên tục bị đánh và đá khi vô tình ném quả bóng vào mặt một người đàn ông. Thai phụ bị hành hung sau tai nạn giao thông.

Ở bệnh viện, các cơ sở ý tế có liên tiếp các vụ tấn công y bác sĩ đều ở khoa cấp cứu – nơi các nhân viên y tế phải đảm bảo việc cứu người khẩn cấp. Người thì bi bóp cổ, dọa đánh chết. Bác sĩ khác lại bị người nhà bệnh nhân dọa đâm.

Mới đây, một thanh niên với tài khoản tik tok Nờ Ô Nô đã đăng một video có những lời lẽ xúc phạm, miệt thị một bà cụ nghèo gây nên bức xúc dữ dội cho dư luận. Có thể xem chi tiết vụ việc tại đây

Nguyên nhân gây nên những hành vi thiếu văn hóa trong cộng đồng

Nguyên nhân của lối ứng xử thiếu lịch sự tại nơi công cộng của một bộ phận thanh niên hiện nay là do: 

• Ảnh hưởng của nền văn hóa mạng trong xu thế hội nhập toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ khiến thanh niên đề cao cái tôi cá nhân một cách khập khiễng, chỉ quan tâm đến sở thích của mình và thể hiện nó một cách lệch lạc.
• Mặt khác, nền giáo dục của nước ta xem trọng giáo dục tri thức, đào tạo kĩ năng nghề nghiệp, trong khi xem nhẹ giáo dục và bồi dường nhân cách, đạo đức chuẩn mực cho học sinh trong nhiều năm qua khiến cho nhiều học sinh mất định hướng tốt đẹp, buông lỏng kỉ luật, trở nên hư hỏng.
• Gia đình thiếu nghiêm khắc, người lớn không gương mẫu hoặc nêu gương xấu khiến thanh niên có suy nghĩ lệch lạc.
• Xã hội không quan tâm nhiều đến ứng xử của thanh niên tại nơi công cộng.
• Công tác tuyên truyền của các cơ quan, chính quyền thiếu hiệu quả, thiếu chế tài giám sát và xử lí vi phạm; mức xử phạt còn nhẹ khiến cho người vi phạm không chịu tuân thủ nguyên tắc
  Đây là những vấn đề đặt ra cho công tác tuyên truyền nâng cao văn hóa ứng xử tại nơi công cộng cho thanh niên hiện nay.

Giải pháp xây dựng nét đẹp văn hóa ứng xử nơi công cộng

Các cấp ủy đảng và chính quyền cần quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Đảng và pháp luật của Nhà nước về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

• Cụ thể, cần tuyên truyền và thực hiện tốt mục tiêu “Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Xây dựng văn hóa trong hệ thống chính trị trong từng cộng đồng làng, bản, khu phố, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và mỗi gia đình. Tuyên truyền về vai trò của gia đình, xã hội trong việc xây dựng môi trường văn hóa, làm cho văn hóa trở thành nhân tố thúc đẩy con người Việt Nam hoàn thiện nhân cách.

Cần nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục về đạo đức cho thanh niên. Trong đó, thống nhất phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc hình thành nhân cách, trang bị những kỹ năng và lối sống đẹp thanh thiếu niên.

• Gia đình uốn nắn hành vi của con trẻ từ khi còn nhỏ, thường xuyên quan tâm, điều chỉnh cách ứng xử của con cái độ tuổi hình thành nhân cách.
• Nhà trường cần có hệ thống giáo dục bài bản, linh hoạt, vừa đáp ứng nhu cầu mở rộng văn hóa, vừa đảm bảo chuẩn mực đạo đức.
• Với xã hội, cần có những chế tài xử phạt nghiêm minh trước những hành vi sai trái, đồng thời tuyên dương những hành động đẹp nhằm biểu dương và khích lệ các bạn trẻ sống theo đúng đạo đức, truyền thống dân tộc.

Chú trọng tuyên truyền về nền văn hóa truyền thống của dân tộc cho thanh niên. Trong bối cảnh phức tạp hiện nay, trước sự tác động mạnh mẽ của Internet, mạng xã hội, sự xâm nhập của lối sống lai căng, thực dụng, bên cạnh các nét văn hóa mới của giới trẻ như văn hóa: nhạc EDM, nhạc Kpop… các gia đình cần quan tâm hơn đến việc trao truyền những giá trị văn hóa truyền thống cho con em, dành nhiều thời gian trò chuyện, chia sẻ, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và những biến động trong tâm sinh lý con em mình để có những cách giáo dục, uốn nắn phù hợp

Lồng ghép nội dung tuyên truyền văn hóa ứng xử trong chương trình đổi mới giáo dục phổ thông và cao đẳng, đại học. Trong các bộ môn việc tích hợp và lồng ghép giảng dạy về những chuẩn mực đạo đức thực tế phù hợp ứng xử của thanh niên là vô cùng quan trọng. Tăng cường những giờ học ngoại khóa, những buổi dã ngoại học tập kinh nghiệm và xử lí những tình huống phát sinh từ cuộc sống, hình thành lên những thói quen tốt với cách hành xử văn minh, lịch thiệp.

Các cơ quan, đơn vị, tổ chức Đoàn Thanh niên cần thường xuyên tổ chức tuyên truyền, tập huấn cho thanh niên về văn hóa ứng xử nơi công cộng. Nội dung cần chú trọng vào việc tuyên truyền, tập huấn kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng xử kí tình huống trong các vấn đề gây nhức nhối. Song song với những dẫn chứng, lý thuyết về việc nâng cao ý thức nơi công cộng, cần đưa ra những hoạt động xử lý tình huống thực tế nhằm giúp thanh niên nâng cao ý thức của mình trong văn hóa ứng xử nơi công cộng.

Các cơ quan, đơn vị, trường học, Đoàn Thanh niên tăng cường tuyên truyền việc thực hiện Quy tắc ứng xử nơi công cộng. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả đưa hệ thống quy tắc ứng xử lan tỏa sâu rộng trong đời sống cộng đồng; khơi dậy những nét đẹp văn hóa truyền thống, lan tỏa ứng xử thanh lịch, văn minh, xây dựng ý thức, trách nhiệm của thanh niên đối với cộng đồng.

Các cơ quan báo chí, truyền thông cần thông tin kịp thời, phản ánh những bất cập, thói hư, tật xấu trong văn hóa, xây dựng những chuẩn mực văn hóa ứng xử tốt đẹp hơn. Bên cạnh việc tuyên truyền điều hay, ứng xử đẹp thì cần mạnh dạn lên án, phê bình những hành vi xấu, ứng xử chưa tốt mới có thể cảnh tỉnh những hành vi phản văn hóa, thuyết phục và thay đổi nhận thức, hành vi của người dân nói chung và thanh niên nói riêng.

Cần tuyên truyền và phổ biến hệ thống quy phạm pháp luật với những điều khoản quy định chặt chẽ về cách ứng xử của mỗi người khi giao tiếp ở nơi công cộng. Trong đó, tập trung tuyên truyền những quy tắc, quy định về văn hóa ứng xử, việc sử dụng từ xưng hô và có hành vi ứng xử đúng chuẩn mực. Đồng thời, cần tuyên truyền về bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội cho người sử dụng mạng xã hội tại Việt Nam, hướng tới xây dựng môi trường mạng lành mạnh, an toàn tại Việt Nam

Song song với việc học tập những nét văn hóa đẹp, hình thành những chuẩn mực, giá trị đạo đức mới qua quá trình tiếp biến văn hóa, văn minh nhân loại thì cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy phạm pháp luật với những điều khoản quy định chặt chẽ về cách ứng xử của mỗi người khi giao tiếp ở nơi công cộng; có chế tài xử lý nghiêm minh những hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức và quy tắc xã hội, tạo hành lang pháp lý đủ mạnh để vừa giáo dục, vừa răn đe, giúp mỗi người biết điều chỉnh hành vi, suy nghĩ để sống và làm việc tốt hơn.

– Kiều Tràng An –