Trong những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm nguồn nước đã trở thành một trong những mối quan tâm hàng đầu của cộng đồng quốc tế. Với tốc độ phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng, chúng ta đang phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến việc bảo vệ và duy trì môi trường sống trong lành.

Từ những thành phố lớn bị bao phủ bởi khói bụi đến những dòng sông ô nhiễm nặng nề, những hình ảnh này ngày càng trở nên phổ biến và gợi lên những câu hỏi về trách nhiệm và hành động cần thiết để giải quyết vấn đề.

Nó không chỉ ảnh hưởng gián tiếp tới thiên nhiên mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng cuộc sống và gây biến đổi khí hậu nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ nguyên nhân, hậu quả và các giải pháp khả thi để giảm thiểu ô nhiễm môi trường trở nên cực kỳ cấp bách và quan trọng.

Có nhiều loại ô nhiễm môi trường, trong đó 1 trong những loại ô nhiễm môi trường gây ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống sinh hoạt của con người là ô nhiễm nước. Nước, nguồn tài nguyên quý giá và thiết yếu cho sự sống, đang đối diện với mối đe dọa nghiêm trọng từ ô nhiễm. Trong khi nhu cầu sử dụng nước cho sinh hoạt, nông nghiệp và công nghiệp không ngừng gia tăng, dẫn đến tình trạng khai thác quá mức và ô nhiễm nước nghiêm trọng. 

Ô nhiễm nguồn nước là gì?

Ô nhiễm môi trường được giải thích theo khoản 12 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Theo đó, ô nhiễm môi trường nước được hiểu là tình trạng nguồn nước bị nhiễm bẩn, thay đổi thành phần và chất lượng theo chiều hướng xấu, trong nước có các chất độc hại (thường là hóa chất hoặc vi sinh vật) ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.

Phân loại vấn đề ô nhiễm nước

Ô nhiễm sinh học

Ô nhiễm sinh học ở nguồn nước là tình trạng nước bị nhiễm bẩn bởi vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng, chủ yếu từ nước thải sinh hoạt, chăn nuôi và y tế. Lượng vi khuẩn trong nguồn nước thải này rất lớn.

Đặc biệt, chúng có chứa các loại vi khuẩn nguy hiểm như vi khuẩn cầu trùng, viêm gan, dịch tả …

Ngoài ra, sự phân hủy protein sinh học tạo ra acid amin, acid béo, acid thơm, H2S, nhiều chất chứa S và P. Chúng có tính độc và mùi khó chịu cho con người.  Hậu quả của ô nhiễm sinh học là gây ra các bệnh tật nghiêm trọng cho con người như tiêu chảy, viêm gan, tả và thương hàn.

Ô nhiễm hóa học

Ô nhiễm hóa học ở nguồn nước là một trong những vấn đề nghiêm trọng và phức tạp nhất trong bối cảnh môi trường hiện nay. Sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghiệp và nông nghiệp đã góp phần không nhỏ vào việc thải ra hàng loạt các chất hóa học độc hại vào nguồn nước.

Các chất này bao gồm kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadmium, cũng như các hóa chất hữu cơ từ phân bón, thuốc trừ sâu, và chất thải công nghiệp. Những chất độc hại này có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường nước, tích tụ trong cơ thể sinh vật, và qua chuỗi thức ăn, chúng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và tác động tiêu cực đến hệ sinh thái thủy sinh.

Ô nhiễm hữu cơ

Ô nhiễm hữu cơ ở nguồn nước là tình trạng nước bị nhiễm các chất hữu cơ như thực phẩm thừa, phân động vật, và rác thải sinh hoạt, bao gồm các chất hữu cơ và hóa chất đầu độc nguồn nước. Các nguồn ô nhiễm hữu cơ chủ yếu bao gồm nước thải từ các trang trại chăn nuôi, các khu vực nông nghiệp sử dụng phân bón hữu cơ, và rác thải sinh hoạt chưa qua xử lý.

Khi các chất hữu cơ này xâm nhập vào nguồn nước, chúng bị phân hủy bởi vi sinh vật, làm tiêu hao lượng oxy hòa tan trong nước. Quá trình này dẫn đến tình trạng thiếu oxy, còn gọi là hiện tượng “vùng chết”, nơi mà các loài sinh vật thủy sinh không thể tồn tại. Hậu quả của ô nhiễm hữu cơ là làm giảm oxy trong nước, gây chết cá và các sinh vật thủy sinh, và gây mùi hôi thối khó chịu.

Ô nhiễm vật lý

Ô nhiễm vật lý ở nguồn nước là tình trạng nước bị nhiễm bẩn bởi các hạt vật chất như bùn, cát, rác, và vi nhựa. Các chất thải chứa nhiều phẩm màu khiến nước đục mất thẩm mỹ.  Các nguồn ô nhiễm vật lý thường bắt nguồn từ hoạt động xây dựng, khai thác mỏ, xói mòn đất, và rác thải không được xử lý đúng cách.

Khi mưa lớn hoặc dòng chảy từ các hoạt động này cuốn theo các hạt vật chất vào sông, hồ, và biển, chúng làm tăng độ đục của nước, ngăn cản ánh sáng mặt trời xâm nhập sâu vào lòng nước, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp của thực vật thủy sinh. Điều này không chỉ làm suy giảm hệ sinh thái dưới nước mà còn gây ra cái chết của nhiều loài sinh vật do thiếu oxy và thức ăn, làm đục nước, cản trở ánh sáng cho các sinh vật dưới nước và gây hại cho hệ sinh thái thủy sinh.

Nguyên nhân gây ra tình trạng ô nhiễm nguồn nước

Ý thức con người

Ô nhiễm nước là một vấn đề nghiêm trọng đang đe dọa môi trường và sức khỏe con người, và một trong những nguyên nhân chính là do ý thức kém của con người.

Cho đến bây giờ vẫn còn nhiều người luôn có suy nghĩ rằng chỉ xả rác một chút thôi thì sẽ không ảnh hưởng nhiều đến môi trường nói chung cũng như nguồn nước nói riêng và không ít người có trong mình thái độ bàng quan và cho rằng việc bảo vệ nguồn nước trong sạch là trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức.

 Dù chỉ là xả rác rất ít như 1 cái vỏ kẹo hay 1 chai nước, nhưng cứ nhiều người mang trong mình suy nghĩ như vậy thì sẽ dẫn đến hiện tượng “ tích tiểu thành đại” và gây không ít ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống cũng như nguồn nước- cái mà chính chúng ta đang sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.

Lãnh đạo và doanh nghiệp thiếu trách nhiệm 

Nguyên nhân do con người không chỉ xuất pháp từ mỗi cá nhân à còn nằm ở đội ngũ lãnh đạo của các doanh nghiệp. Không ít doanh nghiệp vì chạy đua theo lợi nhuận mà bỏ qua quy định về xử lý nước thải, xả trực tiếp các chất độc hại vào nguồn nước.

Bên cạnh đó, chính sự thiếu trách nhiệm trong công tác quản lý bảo vệ môi trường của nhà nước và của lãnh đạo các cấp cũng chính là hành động gián tiếp tiếp tay cho hành vi phá hoại môi trường. 

Mặc dù nhà nước và chính quyền địa phương cũng đưa ra những chính sách để giảm thiểu tác động tiêu cực lên nguồn nước nhưng chưa thực sự hành động nghiêm túc và theo dõi sát sao quá trình xử lý chất thải của các doanh nghiệp.

Việc các chính sách chưa hoàn thiện, vẫn trong thời gian sửa đổi không khác gì hành động tiếp tay cho các doanh nghiệp tiếp tục xả thải bừa bãi ra sông, bờ ao,…. Nếu không có biện pháp đủ mạnh thì việc này vẫn sẽ tiếp diễn lâu dài và không thể giải quyết triệt để.

Ô nhiễm nguồn nước là mặt trái của quá trình sản xuất công nghiệp

Nước thải và rác thải từ hoạt động sản xuất công nghiệp phần lớn đều được xả trực tiếp ra ao, hồ, sông suối mà chưa qua xử lý. Việc này xuất phát chủ yếu từ việc các doanh nghiệp muốn tiết kiệm chi phí, chú trọng vào lợi nhuận, xem nhẹ vấn đề bảo vệ  môi trường nên không đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn yêu cầu. Do đó, đây cũng chính là một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước điển hình nhất. 

Các hóa chất như chì, thủy ngân, và các hợp chất hữu cơ khó phân hủy từ các quá trình sản xuất thường không được xử lý đúng cách trước khi xả ra sông, hồ và biển. Những chất thải này không chỉ làm suy giảm chất lượng nước mà còn tích tụ trong cơ thể các sinh vật thủy sinh, và thông qua chuỗi thức ăn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Thêm vào đó, hệ thống quản lý và giám sát môi trường ở một số nơi còn lỏng lẻo, không đủ mạnh để kiểm soát chặt chẽ các hoạt động xả thải của doanh nghiệp. Sự thiếu trách nhiệm từ phía các doanh nghiệp, cùng với sự yếu kém trong quản lý của các cơ quan chức năng, đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng.

 

Hậu quả do ô nhiễm nguồn nước

Ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người

Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước là làm biến đổi chất lượng nguồn nước, bao gồm cả nguồn nước mặt và nguồn nước ngầm. Điều này khiến nước dùng cho sinh hoạt hàng ngày, vệ sinh cá nhân, phục vụ nông nghiệp và công nghiệp rơi vào tình trạng khan hiếm, mất vệ sinh.

Một số nơi cuộc sống người dân còn khó khăn, không có điều kiện sử dụng máy lọc nước, việc sinh hoạt của họ hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn nước ở sông, hồ, suối,… Việc nguồn nước ô nhiễm sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của họ.

Ô nhiễm nước gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, tác động đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Trước hết, nước ô nhiễm chứa các vi khuẩn, vi rút và ký sinh trùng gây ra nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như tiêu chảy, tả, và viêm gan A. Những bệnh này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em và người già, có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Ngoài ra, nước nhiễm kim loại nặng như chì và thủy ngân có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, bao gồm tổn thương não, gan, thận, và hệ thần kinh. Việc tiếp xúc lâu dài với các hóa chất công nghiệp như PCB, dioxin và thuốc trừ sâu trong nước cũng liên quan đến nguy cơ cao mắc các bệnh ung thư, rối loạn nội tiết và các bệnh mãn tính khác.

Hơn nữa, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi và các chất gây ô nhiễm hữu cơ bền (POPs) trong nước có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, bệnh về da, và các rối loạn sinh sản. Việc sử dụng nước ô nhiễm cho nấu ăn và tắm rửa hàng ngày cũng có thể gây ra các phản ứng dị ứng và bệnh ngoài da. Ô nhiễm nước không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người mà còn làm tăng gánh nặng chi phí y tế và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng đến hệ sinh thái

Ô nhiễm nước gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái, làm suy giảm đa dạng sinh học và phá hủy môi trường sống của nhiều loài sinh vật. Các chất độc hại như kim loại nặng, hóa chất công nghiệp, và phân bón từ nông nghiệp xâm nhập vào nguồn nước, gây ngộ độc cho cá và các sinh vật thủy sinh, dẫn đến tình trạng chết hàng loạt. 

Ngoài ra, ô nhiễm hữu cơ làm giảm lượng oxy trong nước, gây ra hiện tượng “vùng chết” nơi mà hầu hết các sinh vật không thể tồn tại.

Hệ sinh thái bị mất cân bằng, các loài động thực vật bị đe dọa tuyệt chủng, và các chuỗi thức ăn tự nhiên bị gián đoạn, tất cả đều dẫn đến những hậu quả tiêu cực dài hạn cho môi trường.

Ảnh hưởng đến nền kinh tế

Ô nhiễm nước có ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế, đặc biệt là các ngành phụ thuộc vào nguồn nước sạch như thủy sản, nông nghiệp và du lịch. Ngành thủy sản chịu thiệt hại nặng nề do cá và các sinh vật thủy sinh bị chết hàng loạt hoặc nhiễm độc, làm giảm sản lượng và chất lượng sản phẩm.

Nông nghiệp cũng bị ảnh hưởng khi sử dụng nguồn nước ô nhiễm cho tưới tiêu, dẫn đến cây trồng kém phát triển hoặc bị nhiễm độc, gây thiệt hại về năng suất. Ngoài ra, ngành du lịch bị suy giảm do các khu vực ô nhiễm mất đi sức hấp dẫn đối với du khách. 

Tất cả những yếu tố này không chỉ gây ra thiệt hại trực tiếp về mặt tài chính mà còn ảnh hưởng đến sinh kế của hàng triệu người, làm giảm nguồn thu nhập và tăng gánh nặng chi phí xử lý và khắc phục hậu quả ô nhiễm.

Kết luận

Ô nhiễm nguồn nước là một vấn đề cấp bách và phức tạp, đòi hỏi sự chú ý và hành động mạnh mẽ từ mọi thành phần trong xã hội. Những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người, hệ sinh thái và kinh tế chỉ ra rằng việc bảo vệ và cải thiện chất lượng nước là nhiệm vụ không thể chậm trễ.

Các bệnh tật lây lan qua nguồn nước ô nhiễm, sự suy giảm đa dạng sinh học và thiệt hại kinh tế là những hậu quả rõ ràng mà chúng ta không thể phớt lờ.

  Do đó, sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng là cần thiết để thực hiện các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm, nâng cao nhận thức và ý thức bảo vệ môi trường. Chính phủ cần tăng cường quản lý và giám sát, doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về xử lý nước thải, và mỗi cá nhân cần thực hiện các hành động bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày.

Việc bảo vệ nguồn nước không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ của tất cả chúng ta, để đảm bảo rằng tài nguyên quý giá này luôn được duy trì và phục vụ cho cuộc sống của con người và hệ sinh thái toàn cầu.

Xem thêm: Phát triển bền vững- Động lực thúc đẩy tăng tốc Kinh tế xanh từ năm 1989

Xem thêm: Biến đổi khí hậu và 5 tác động nguy hại đến đời sống con người Việt Nam